In de reviews van de literatuur op dit gebied, in de diverse wetenschappelijke onderzoekingen die zijn verricht, en in de vele case-studies die de laatste jaren zijn gerapporteerd, komen enkele trends naar voren die iets onthullen van de cruciale factoren die beslissend zijn voor het succes – of gebrek aan succes – van een team.
Er zijn verschillende manieren om teamontwikkeling te stimuleren. In de dagelijkse praktijk kan de teamleider het leiderschap afstemmen op de ontwikkeling van de groep. Men kan bij het starten van een team tijd vrijmaken voor het bespreken van de manier van werken binnen de groep. Periodieke reflectie over de manier van samenwerken binnen het team dragen ook bij aan een gezonde teamontwikkeling.
Een andere manier van teamontwikkeling is teambuilding. Bij teambuilding stapt een team uit de dagelijkse praktijk en gaat op actieve wijze samenwerkingsoefeningen uitvoeren, vaak op locatie. De bedoeling is dat in de oefeningen het gedrag uit de dagelijkse praktijk zichtbaar en bespreekbaar wordt. De nabespreking is een essentieel onderdeel van de teambuildingsoefening, hierin worden observaties gedeeld en vragen gesteld over de samenwerking. Door een aantal oefeningen achter elkaar te doen, kan men de reflectie uit de nabesprekingen steeds weer in een nieuwe situatie oefenen.
Men kan de teambuilding afstemmen op de te ontwikkelen Teamcompetenties of op het stimuleren van de teamontwikkeling.
Teambuilding afstemmen op ontwikkelingsfases
Teambuilding is altijd een middel, nooit een doel op zich. Daarom dienen de doelen altijd goed afgestemd te worden op de behoefte van de groep. Bij teamontwikkeling betekent dit dat duidelijk moet zijn in welke fase van ontwikkeling het team zich bevindt. Dit kan vooraf in kaart gebracht zijn, maar kan ook inzichtelijk worden tijdens de teambuilding zelf. In het laatste geval dient men flexibel te zijn in het aanbieden, uitvoeren en nabespreken van de teambuilding activiteiten.
Voor de fases van teamontwikkeling is het model van de Vier Dimensies van Effectieve Teams gebruikt. Dit model wordt tijdens teambuilding ingezet om het team in kaart te brengen.
Teambuilding in de startfase
Bij teams in de startfase gaat het om het opbouwen van veiligheid. De teamleden reageren afhankelijk van de leiding en hebben behoefte aan duidelijkheid en richting. De oefeningen dienen helder, doelgericht en relatief makkelijk te zijn.
Om de overgang naar de volgende fase te stimuleren kan de leider of de leiding voor, tijdens of na een oefening een autoriteitscrisis forceren.
Teambuilding in de Strijdfase
Teams in de strijdfase hebben behoefte aan ruimte en ondersteuning. Ze zijn bezig met het bepalen van de normen en de waarden in het team. Zo werken wij samen, dit vinden wij belangrijk. Teamleden beginnen in deze fase hun nek boven het maaiveld uit te steken, ze nemen risico’s om mede de identiteit van het team te bepalen.
Om de overgang naar de volgende fase te stimuleren dient het team zelfstandig een intimiteitscrisis door te maken.
Teambuilding in de Samenfase
Teams in de samenfase werken optimaal samen. Ze gaan conflicten taakgericht en volwassen aan en werken als een team. Teamleden hebben hier behoefte aan autonomie en zelfstandigheid. Geef ze een oefening, een korte uitleg en eventueel een handleiding en ze gaan zelfstandig aan de slag.
In deze fase staan 2 onderdelen centraal:
Het reflecteren op de samenwerking om deze te verbeteren. Het team evalueert aan het eind van een oefening het proces en het resultaat. Dit kan onder begeleiding van de leiding, maar beter het is als het team ook dit zelfstandig weet aan te pakken. Biedt hier alleen hulp als het team er zelf niet uitkomt.
Het werken aan de teamcompetenties. Spreek voorafgaand aan een oefening de teamcompetentie(s) af waarop de focus ligt. Dit kan bijvoorbeeld de besluitvorming zijn. De nabespreking is hier vanzelfsprekend dan ook op gericht. Ook hier geldt: biedt in de nabespreking alleen ondersteuning als het team er zelf niet uitkomt.
Teambuilding in de Slotfase
Het team houdt op te bestaan of belangrijke personen verlaten het team. Het team heeft behoefte aan een ritueel om deze verandering een plek te geven. Dit kan een bedrijfsborrel of een etentje zijn, maar zeker als het team intensief heeft samengewerkt is een extra beloning vaak op z’n plaats. De teambuilding die hiervoor kan worden ingezet moet vooral leuk zijn met een element over “terugkijken” erin.