5.1 Inleiding cultuur

Definitie

Bedrijfscultuur kunnen we volgens Sanders et al omschrijven als: ‘de gemeenschappelijke verstandhouding van de leden van een bedrijf met betrekking tot hoe het in hun onderneming er dagelijks toegaat. Het betreft hier het geheel van geschreven en ongeschreven regels dat het sociale verkeer tussen de medewerkers van de onderneming onderling, als ook het verkeer met derden, kanaliseert en vorm geeft.’

Complexe materie

Bij pogingen om een cultuur te begrijpen waarschuwt Schein voor het gevaar van simplificering. Cultuur is meer dan ‘de manier waarop we het hier doen’. Volgens Schein moeten we voor een goed begrip van een cultuur beseffen dat cultuur in een organisatie op drie niveaus aanwezig is.

Artefacten omschrijft hij als zichtbare organisatiestructuren en processen. Een niveau lager treffen we de beleden waarden aan: strategieën, doelstellingen en filosofieën (verkondigde rechtvaardigingen). Daaronder liggen de basisveronderstellingen: onbewuste als vanzelfsprekende aangenomen overtuigingen, percepties, gedachten en gevoelens (uiteindelijk bronnen van waarden en handelen).

 

Cameron en Quinn maken het nog wat complexer door te stellen dat binnen een organisatie onderdelen als functiegebieden, productgroepen, hiërarchische niveaus of zelfs teams eveneens een unieke cultuur kunnen hebben. Een onderzoek gaat nu te ver, maar ik ben ervan overtuigd dat er binnen PRACTICAL subculturen bestaan. Subculturen komen voort uit disfunctionele botsingen tussen bedrijfseenheden die ieder een eigen waardenstelstel en cultuur hebben ontwikkeld.

Structuur in hoofdstuk

In de ontwikkelingspsychologie wordt ervan uitgegaan dat je als mens wordt gevormd in de eerste tien, twaalf jaar van je leven. Kijken naar de cultuur van een organisatie, kan niet anders dan kijken naar de geschiedenis. Dan doen we dan ook kort in 5.2.

Vervolgens kijken we met Capra naar de energie in een organisatie (5.3.), laten we de kleurenleer van De Caluwé op de organisatie los (5.4.), vullen we aan met Ofman (5.5.) en sluiten we af met een veldonderzoek, gebruikmakend van de cultuurtest van Cameron en Quinn (5.6.).

Dit laatste geheel tegen de zin van Schein. Schein bekritiseert de enquête-instrumenten en vragenlisten die pretenderen de cultuur te meten. Deze instrumenten brengen slechts de artefacten aan het licht, een paar beleden waarden en misschien nog één of twee veronderstellingen. Stilzwijgende, gemeenschappelijke veronderstellingen komen in een enquête of vragenlijst niet boven tafel.