Kijk ook eens bij het 7S-model dat we hebben gebruikt in het bovenstaande Ishikawadiagram. Het toepassen van het 7S-model in dit diagram is slechts een keuze, ook andere indelingen zijn mogelijk.
Het Ishikawa-diagram (ook wel bekend als visgraatdiagram) werd ontwikkeld door Kaoru Ishikawa die destijds werkzaam was bij Kawasaki Heavy Industries in Japan.
Doel van het visgraatdiagram of Ishikawadiagram is om op een geordende visuele wijze te zoeken naar een zo groot mogelijk aantal oorzaken van een probleem, om daarbij niet onmiddellijk tot voorbarige besluiten te komen.
Regels
De hoofdcategorieën van oorzaken, die je plaatst op de hoofdassen van de visgraat, kan je zelf bepalen.
Mogelijke indelingen zijn:
- De vijf M’s: middelen, methode, mens, milieu en management,
- Omgeving, tijd, training, relationeel, kennis,
- De organisatiegebieden van EFQM/INK/CAF: leiderschap, strategie en beleid, medewerkers, middelen, processen,
- De 7 S’en van Mc Kinsey: Strategie, structuur, systemen, stijl, staff (personeel), skills (vaardigheden) en shared values (waarden)
Het verband van oorzaak en gevolg moet altijd duidelijk zijn voor elk verbindingspunt van de kleinere graten met grotere graten en uiteindelijk met de hoofdgraat.
Een diagram met weinig graten kan duiden op een minder goede analyse (o.a. door onvoldoende kennis van het onderzochte probleem).
Het Ishikawa-diagram is een analysemodel, meer specifiek een aspectmodel.
Meer weten? Wij selecteerden de volgende boeken voor jou.
Understanding Organizations (Engels)
‘Understanding Organizations’ biedt een uitgebreide verkenning van de sleutelconcepten die een rol spelen bij samenwerken in organisaties. Cultuur, motivatie, leiderschap, rollen, coördinatie en consultatie, het komt allemaal uitgebreid aan de orde. Handy laat bovendien zien hoe begrip van deze begrippen helpt bij het vinden van oplossingen voor nieuwe problemen.
Verdraaide organisaties
Organisaties zijn “verdraaid” als de natuurlijke principes van organiseren verloren zijn gegaan onder een lawine van on-natuurlijke managementlogica. Recht tegenover deze verdraaide organisaties staan de organisaties die juist excelleren. Zij houden zaken eenvoudig en dicht bij de menselijke natuur en presteren daarmee enorm veel beter. In ‘Verdraaide organisaties’ biedt
Handboek organisatieontwikkeling
Ervaart u dat vertrouwde wijzen van werken niet langer effectief zijn, soms zelfs averechts werken? Zou u daarom beter inzicht willen hebben in het verleden, het heden en de toekomst van organisatieontwikkeling? Wenst u een scherper beeld van de verandermogelijkheden en de organisatiedynamiek? Met het bedrijfskundig raamwerk, de Cubrix,
Aanvullende artikelen
Het visgraatdiagram (2)
In de vorige artikel besprak Arend Oosterhoorn, in deze nieuwe rubriek, het visgraatdiagram, een methode om een veelheid aan factoren te inventariseren die van invloed zijn op een bepaalde situatie, een probleem of een prestatie. In zes stappen legde hij uit hoe u een visgraatdiagram maakt. U heeft dus nu een
Het visgraatdiagram (1)
In deze nieuwe rubriek belicht Arend Oosterhoorn de praktische uitvoering van kwaliteitsmanagement via instrumenten. Als kwaliteitsmanager bent u bijvoorbeeld op zoek naar een verklaring voor een situatie die zich voordoet. Er treden klachten op, er zijn problemen in een proces, de doorlooptijden zijn te lang, er zijn veel ongevallen op de werkvloer. Wat
Tools om zelf toe te passen
Ishikawadiagram als tool
Hoe ga je te werk bij het maken van een Ishikawa-diagram of visgraatanalyse: Je definieert het probleem (of deelprobleem) zo duidelijk en kernachtig mogelijk. Je schrijft dit rechts van een lange horizontale pijl. Je tekent zijgraten en benoemt ze met de hoofdcategorieën of de grote abstractieniveaus van mogelijke oorzaken. Vraag
Voor een professionele (door)ontwikkeling en aanpak
Gert Jan Schop
Heb jij of heeft jouw organisatie na het bestuderen van de modellen en artikelen op managementmodellensite.nl nog professionele ondersteuning nodig in de vorm van advies, training en/of coaching, neem dan contact op met Gert Jan Schop. Gert Jan heeft veel ervaring in verschillende organisaties en met een grote diversiteit aan
FAQ
Wat is een Ishikawa-diagram (visgraatdiagram)?
Een Ishikawa-diagram is een visueel hulpmiddel om oorzaken van een probleem te ordenen. Het probleem staat rechts bij de “kop”, links lopen takken met categorieën en suboorzaken. Zo krijg je snel overzicht, voorkom je tunnelvisie en kun je gericht bepalen welke oorzaken je verder onderzoekt en aanpakt.
Hoe werkt een Ishikawa-diagram?
Je beschrijft het probleem, tekent hoofdtakken met categorieën (bijv. 6M) en vult per tak mogelijke oorzaken. Daarna cluster en specificeer je, kies je vermoedelijke hoofdoorzaken en toets je die met data of observaties. Het resultaat is een gedeeld beeld en een concrete basis voor vervolgstappen in verbetering.
Welke categorieën (6M) horen bij een visgraatdiagram?
Veelgebruikte categorieën zijn de 6M: Mens, Machine, Materiaal, Methode, Meting en Milieu. Ze helpen om compleet te kijken en niets te vergeten. Je kunt ze aanpassen aan jouw context, bijvoorbeeld voor diensten of IT. Belangrijk is consistentie, duidelijke labels en voldoende ruimte voor suboorzaken.
Stappenplan: hoe maak je een visgraatdiagram?
Formuleer het probleem concreet. 2) Kies categorieën. 3) Brainstorm oorzaken per tak. 4) Specificeer dieper met suboorzaken. 5) Prioriteer vermoedelijke hoofdoorzaken. 6) Verifieer met data/observaties. 7) Koppel acties, eigenaar en termijn. 8) Evalueer effect en pas aan waar nodig. Simpel, gestructureerd en herhaalbaar.
Wanneer gebruik je het Ishikawa-diagram?
Gebruik het bij complexe of terugkerende problemen met meerdere mogelijke oorzaken. Het past in Lean/Six Sigma, PDCA en kwaliteitsverbetering, maar ook in dienstverlening, onderwijs, zorg en IT. Vooral nuttig als je eerst breed wilt verkennen voordat je maatregelen kiest of experimenten start.
Wat zijn de voordelen van een visgraatanalyse?
Het geeft snel overzicht, dwingt tot systematisch en gezamenlijk denken en voorkomt dat je te vroeg op één verklaring stuurt. Het is laagdrempelig, visueel en goed te combineren met methoden als 5x Waarom, Pareto en data-analyse. Daarmee vergroot je de kans op effectieve maatregelen.
Wat zijn nadelen of valkuilen?
Zonder scherpe probleemdefinitie worden oorzaken vaag. Meningen kunnen feiten verdringen als je niet verifieert. Categorieën overlappen soms, waardoor discussie stokt. En zonder vervolgonderzoek blijft het een hypotheselijst. Voorkom dit met duidelijke definities, datachecks en een actie- en evaluatieplan.
Wat is het verschil tussen Ishikawa en 5x Waarom?
Ishikawa verkent breed: je zet oorzaken per categorie op een rij. 5x Waarom graaft verdiepend in één oorzaakspoor om tot een kernoorzaak te komen. Combineer ze: eerst breed verzamelen met de visgraat, daarna per relevante tak doorvragen met 5x Waarom om gerichte acties te bepalen.
Wat is het verschil tussen Ishikawa en Pareto-analyse?
Ishikawa structureert mogelijke oorzaken kwalitatief. Pareto kwantificeert welke oorzaken het meest bijdragen aan het probleem (80/20). Zet de visgraat in om oorzaken te genereren, gebruik Pareto om te bepalen waar de grootste winst zit en focus daarna je maatregelen en metingen.
Voor wie is een visgraatdiagram geschikt?
Voor teams die samen problemen willen ontrafelen: operations, kwaliteit, klantenservice, logistiek, IT, onderwijs en zorg. Ook geschikt voor kleinere verbeterteams of projectgroepen. Voorwaarde is dat deelnemers dicht op het proces zitten en bereid zijn om bevindingen te toetsen met feiten.
Welke voorbeelden van oorzaken kun je noteren?
Denk aan onduidelijke werkinstructies, onvoldoende training, verouderde software, verkeerde materiaalkeuze, foutieve metingen, wisselende omgeving, te krappe planning of overdracht zonder check. Maak oorzaken concreet, observeer het proces en gebruik data om vermoedens te bevestigen of te verwerpen.
Welke tools of templates kan ik gebruiken?
Je kunt starten met pen-en-papier of een whiteboard. Voor digitaal werken volstaan presentatie- of whiteboardtools met pijlen en labels. Kies een sjabloon met vaste categorieën, ruimte voor suboorzaken en kleurcodering voor prioriteit. Zorg voor eenvoudige export zodat je kunt delen en opvolgen.
Welke tips maken een visgraatsessie effectief?
Kader het probleem concreet, timebox de brainstorm, werk met korte, duidelijke oorzaken, laat meerdere disciplines meedoen en parkeer oplossingen tot na het oorzakenonderzoek. Sluit af met verificatiestappen, eigenaar en planning. Houd het diagram actueel tijdens het verbeteren en evalueren.
Hoe valideer je oorzaken na de visgraat?
Vertaal vermoedens naar toetsbare hypotheses. Verzamel relevante data, observeer het proces of doe een klein experiment. Meet het effect van maatregelen en vergelijk met de uitgangssituatie. Werkt het niet, herzie je aannames en diagram. Valideren voorkomt symptoombestrijding en verspilling.
Welke fouten moet je vermijden?
Vermijd vage probleemformuleringen, te lange lijsten zonder prioriteit, enkel meningen zonder feiten, één dominante stem en het overslaan van verificatie. Gebruik duidelijke termen, maak oorzaken specifiek en leg keuzes vast. Plan altijd vervolgstappen met eigenaar, deadline en evaluatiemoment.
Bestaat er ook 4M, 6M of 8M?
Ja. 6M is het meest gebruikt; 4M is compacter en 8M voegt extra categorieën toe, zoals Management of Money. Kies de indeling die past bij je sector en probleem. Belangrijk is dat iedereen dezelfde betekenis hanteert en dat je oorzaken concreet en controleerbaar formuleert.
Wat zijn goede alternatieven voor een Ishikawa-diagram?
Alternatieven en aanvullingen zijn 5x Waarom, Pareto-analyse, FMEA, 8D, interrelatiediagram en procesdata-analyse. Gebruik ze afhankelijk van je doel: verkennen, prioriteren, risico’s inschatten of effecten meten. Vaak werkt een combinatie het beste in een verbetertraject of audit.
Hoe combineer je Ishikawa met DMAIC of PDCA?
Gebruik de visgraat in Define/Measure/Analyze (DMAIC) of in Plan/Check (PDCA) om oorzaken te verkennen. Valideer vervolgens in Analyze/Improve of Do, en borg in Control of Act. Zo verbindt je oorzaakonderzoek direct aan maatregelen, monitoring en bestendige procesverbetering.
Verified content: alle content op deze website is grondig gecheckt op betrouwbaarheid. Ieder model is voorzien van een bondige uitleg, praktisch toepasbare tools en sjablonen of tips voor boeken en artikelen: managementmodellensite is dé site voor praktisch toepasbare informatie over modellen.
