Hoe kan ik in mijn dagelijkse werk bewuster het onderscheid maken tussen intuïtief en rationeel denken? Welke vaste denkpatronen en vooroordelen herken ik bij mezelf die mijn beslissingen structureel beïnvloeden? Hoe kan ik situaties creëren waarin mijn ‘herinnerende zelf’ en dat van anderen positiever en betekenisvoller terugkijkt op ervaringen?
Het boek Ons feilbare denken (oorspronkelijke titel Thinking, Fast and Slow) van Daniel Kahneman is een klassieker in de psychologie en besluitvormingstheorie. Het werk neemt de lezer mee in de werking van ons brein en hoe onze oordelen en keuzes vaak minder rationeel zijn dan we denken. Kahneman, nobelprijswinnaar economie, laat zien dat ons denken wordt gestuurd door twee systemen: systeem 1, het snelle, intuïtieve en emotionele denken, en systeem 2, het tragere, meer weloverwogen en rationele denken. Het boek ontvouwt zich als een reis langs decennia onderzoek naar biases, heuristieken en de grenzen van menselijke rationaliteit. Kahneman illustreert met talloze experimenten hoe onze intuïtie ons vaak op het verkeerde been zet en hoe zelfs experts niet immuun zijn voor denkfouten.
Een van de eerste belangrijke inzichten die Kahneman deelt, is dat systeem 1, ons snelle denken, vaak efficiënt en noodzakelijk is voor het dagelijks functioneren, maar tegelijkertijd vatbaar voor systematische fouten. Zo nemen we vaak beslissingen op basis van associaties, emoties en eerste indrukken. Dat bespaart ons energie, maar kan leiden tot verkeerde inschattingen, zoals het overschatten van zeldzame risico’s of het onderschatten van statistische waarschijnlijkheden. Kahneman maakt duidelijk dat deze valkuilen niet alleen individuen treffen, maar ook collectieve beslissingen in politiek, rechtspraak en economie beïnvloeden.
Een tweede inzicht betreft de rol van ankerpunten in ons denken. Wanneer mensen een willekeurig getal zien, zoals het draaien aan een rad van fortuin, beïnvloedt dit onbewust hun schatting van een compleet andere vraag, bijvoorbeeld hoeveel landen in Afrika lid zijn van de Verenigde Naties. Dit fenomeen toont aan hoezeer ons denken wordt gestuurd door context en irrelevante informatie. Voor managers, beleidsmakers en onderhandelaars is dit bijzonder relevant: beslissingen blijken vaak meer te worden gestuurd door toevallige referentiepunten dan door objectieve analyse.
Een derde kernpunt is dat ons geheugen en onze beleving van geluk selectief zijn. Kahneman maakt onderscheid tussen het ‘ervarende zelf’ en het ‘herinnerende zelf’. Waar het ervarende zelf de intensiteit van het moment beleeft, reconstrueert het herinnerende zelf een verhaal achteraf, vaak gestuurd door piekervaringen en het einde van gebeurtenissen. Dit leidt ertoe dat we vakanties of gebeurtenissen anders evalueren dan we ze op het moment zelf ervaarden. Dit inzicht is belangrijk voor organisaties die klantbeleving centraal stellen, omdat het einde van een ervaring vaak disproportioneel zwaar weegt in de herinnering van de klant.
Het boek kan op meerdere manieren worden gebruikt. Voor leidinggevenden en professionals biedt het een lens om eigen besluitvorming te onderzoeken en om mechanismen van irrationeel gedrag bij collega’s of klanten te herkennen. Voor docenten en trainers vormt het een rijke bron van voorbeelden en experimenten waarmee deelnemers hun eigen denkpatronen kunnen ontleden. En voor beleidsmakers biedt het handvatten om beleid zo vorm te geven dat het rekening houdt met gedragsmatige neigingen, wat aansluit bij het vakgebied van de gedragseconomie. Het boek kan ook dienen als praktische gids om in een wereld vol informatiebewuste keuzes te maken en ons te beschermen tegen denkfouten die zowel individueel als collectief kostbaar kunnen zijn.
Als recensie kan worden gesteld dat Ons feilbare denken een monumentaal werk is dat zowel academische diepgang als toegankelijkheid combineert. Kahneman schrijft met helderheid en illustreert complexe inzichten met herkenbare voorbeelden. De kracht van het boek zit in de systematische ontrafeling van onze denkfouten en in de confrontatie met onze illusie van rationaliteit. Het is echter geen licht leesvoer; de omvang en de herhaling van experimenten vragen toewijding van de lezer. Maar wie zich daarin verdiept, krijgt een bril waarmee het menselijk gedrag op een fundamenteel andere manier wordt bekeken. Dit maakt het boek niet alleen relevant voor psychologen of economen, maar voor iedereen die beter wil begrijpen hoe beslissingen tot stand komen. Het is daarmee een onmisbare klassieker in het management- en gedragswetenschappelijke domein.
Meer weten? Boek kopen? Klik op de cover van het boek!
Verified content: alle content op deze website is grondig gecheckt op betrouwbaarheid. Ieder model is voorzien van een bondige uitleg, praktisch toepasbare tools en sjablonen of tips voor boeken en artikelen: managementmodellensite is dé site voor praktisch toepasbare informatie over modellen.
