Ongeschreven regels, groepsdruk en conformeren zijn drie sleutelbegrippen die een belangrijke rol spelen in de dynamiek van groepen en teams. Deze concepten beïnvloeden niet alleen hoe individuen binnen een groep met elkaar omgaan, maar ook hoe groepsleden hun eigen identiteit en gedrag vormen in reactie op de groepsnormen.
Ongeschreven regels
Ongeschreven regels zijn de impliciete normen, waarden en verwachtingen die het gedrag binnen een groep sturen zonder formeel vastgelegd te zijn. Deze regels zijn vaak gebaseerd op gedeelde overtuigingen en gebruiken die de leden van de groep als vanzelfsprekend beschouwen. Ze spelen een essentiële rol in het vormgeven van sociale interacties, door leden een richtlijn te bieden over wat als acceptabel of onaanvaardbaar gedrag wordt beschouwd. Ongeschreven regels kunnen variëren van dresscodes en omgangsvormen tot complexere interactiepatronen zoals communicatiestijlen en besluitvormingsprocessen.
Herkennen
Het herkennen van ongeschreven regels in een organisatie is niet eenvoudig, omdat deze regels vaak impliciet zijn en niet formeel gedocumenteerd. Echter, door aandachtig te observeren, vragen te stellen en de organisatiecultuur te analyseren, kun je deze ongeschreven regels identificeren.
Observeer hoe mensen zich gedragen in vergelijkbare situaties. Consistent gedrag, zoals de manier waarop mensen elkaar begroeten, hoe ze vergaderingen houden of hoe beslissingen worden genomen, kan wijzen op ongeschreven regels.
Specifieke terminologie of jargon dat binnen een organisatie wordt gebruikt, kan inzicht geven in gedeelde waarden of normen. Luister naar informele gesprekken en grappen. Deze kunnen vaak impliciete normen of waarden onthullen die binnen de organisatie worden gewaardeerd.
Observeer hoe sociale netwerken en vriendschappen binnen de organisatie zijn gevormd. De wijze waarop mensen met elkaar omgaan buiten formele werkzaamheden om kan onthullen welke sociale normen er bestaan. Kijk naar wie vaak hulp biedt of wie vaak om advies wordt gevraagd. Dit kan wijzen op respect en invloed die niet noodzakelijkerwijs vastgelegd zijn in functietitels.
Let op wie daadwerkelijk besluiten neemt of invloed heeft op de besluitvorming, los van de officiële hiërarchie. Analyseer hoe beslissingen worden genomen. Is er een neiging tot consensus? Wordt risico genomen of vermeden?
Soms is de directe aanpak het meest effectief. Vraag collega’s of medewerkers naar de do’s en don’ts binnen de organisatie. Wanneer je deelneemt aan gesprekken, luister dan actief naar wat er gezegd wordt en, belangrijker nog, naar wat er niet gezegd wordt.
Positieve effecten
Ongeschreven regels kunnen heel helpend zijn in een organisatie. Zo kunnen ongeschreven regels teamleden of organisatie helpen zich meer verbonden te voelen met elkaar door een gedeeld begrip van hoe dingen gedaan worden. Dit bevordert een gevoel van gemeenschap en eenheid.
En wanneer iedereen de ongeschreven regels kent, kunnen communicatie en interacties soepeler verlopen. Mensen weten wat er van hen verwacht wordt zonder dat alles expliciet uitgelegd hoeft te worden, wat tijd en moeite bespaart.
Ongeschreven regels helpen de unieke cultuur van een groep of organisatie te behouden door nieuwe leden te socialiseren in de bestaande normen en waarden. Dit zorgt voor continuïteit en stabiliteit. We zien dit veel voorkomen in MKB-bedrijven.
Negatieve effecten
Maar ongeschreven regels in een organisatie kunnen ook negatieve effecten hebben. Ongeschreven regels kunnen sommige groepsleden uitsluiten of marginaliseren, vooral als deze regels niet duidelijk zijn voor nieuwkomers of minderheden binnen de groep. Dit kan leiden tot gevoelens van isolatie of onrechtvaardigheid. Voor nieuwe leden of buitenstaanders kunnen ongeschreven regels bronnen van onzekerheid en angst zijn, omdat ze niet duidelijk zijn over wat acceptabel is. Dit kan hun vermogen om effectief te functioneren binnen de groep belemmeren en leiden tot stress of angst om fouten te maken.
Of sterk ingeburgerde ongeschreven regels kunnen innovatie en verandering belemmeren. Leden van de groep kunnen terughoudend zijn om bestaande normen uit te dagen, zelfs wanneer verandering noodzakelijk is voor de groei of verbetering van de organisatie.
De druk om zich te conformeren aan ongeschreven regels kan leiden tot een gebrek aan diversiteit in denken en handelen. Dit kan de creativiteit en innovatie binnen de groep beperken, aangezien leden mogelijk niet bereid zijn om unieke ideeën of perspectieven te delen.
Groepsdruk
Groepsdruk verwijst naar de invloed die een groep uitoefent op individuele leden om hen te motiveren zich aan te passen aan de verwachtingen van de groep (Asch-experiment). Dit kan zowel een positieve als negatieve kracht zijn. Positieve groepsdruk kan leden stimuleren om persoonlijke groei na te streven en bij te dragen aan het collectieve welzijn. Negatieve groepsdruk kan echter leiden tot ongewenste conformiteit, waarbij individuen hun persoonlijke overtuigingen of gedragingen aanpassen, zelfs als deze strijdig zijn met hun eigen waarden of ethische standaarden, simpelweg om acceptatie binnen de groep te vinden.
Herkennen
Het herkennen van groepsdruk vereist aandacht voor subtiele signalen in gedrag, communicatie en de algemene dynamiek binnen de groep. Een duidelijk teken van groepsdruk is wanneer leden van het team of de organisatie neigen naar uniformiteit in hun gedrag, kleding, meningen of besluitvorming, zelfs als dit tegen hun persoonlijke voorkeuren of beter oordeel ingaat.
Wanneer individuen zich anders gaan gedragen wanneer ze in de groep zijn, vergeleken met hoe ze zich individueel of in kleinere groepjes gedragen, kan dit signaal zijn dat duidt op groepsdruk.
Ook een omgeving waarin tegengestelde meningen of kritiek zelden openlijk worden geuit, kan een teken zijn van groepsdruk. Dit kan voortkomen uit de angst voor afwijzing of vergelding bij het niet naleven van de groepsnormen.
De manier waarop de groep reageert op non-conformiteit kan veelzeggend zijn. Straf, spot, isolatie of andere negatieve reacties op individuen die afwijken van de groepsnormen kunnen wijzen op de aanwezigheid van groepsdruk.
Waar je misschien niet direct aan denkt is groepsloyaliteit. Hoewel sterke teamgeest positief kan zijn, kan een overmatige nadruk op groepsloyaliteit ten koste gaan van individuele autonomie en kritisch denken, wat ook weer een teken van groepsdruk kan zijn.
Conformeren of presteren
Conformeren is het proces waarbij individuen hun gedrag, attitudes of overtuigingen aanpassen om overeen te komen met de normen of standaarden van de groep. Het is een natuurlijk en vaak onbewust proces dat voortkomt uit de wens om bij de groep te horen en sociale afwijzing te vermijden.
De invloed van ongeschreven regels en groepsdruk manifesteert zich in verschillende aspecten van organisatiegedrag, waaronder besluitvorming, probleemoplossing en creativiteit. Aan de ene kant kan conformiteit leiden tot gestroomlijnde processen en een sterke groepsidentiteit, wat essentieel is voor de uitvoering van gecoördineerde taken en het behalen van gemeenschappelijke doelen. Aan de andere kant kan een te sterke nadruk op conformiteit de diversiteit van gedachten beperken, kritisch denken ontmoedigen en uiteindelijk de capaciteit van een team of organisatie om te innoveren en zich aan te passen aan veranderende omstandigheden verminderen.
Relatie tussen ongeschreven regels, groepsdruk en conformeren
De relatie tussen ongeschreven regels, groepsdruk en conformeren in groepen en teams is complex en onderling verbonden. Ongeschreven regels vormen de basis waarop groepsdruk en conformiteit worden gebouwd. Deze impliciete normen sturen het gedrag van groepsleden en creëren een kader voor hoe groepsdruk wordt uitgeoefend. Groepsdruk, op zijn beurt, dient als een mechanisme om conformiteit te bevorderen, door leden aan te moedigen zich aan te passen aan de ongeschreven regels van de groep. Als gevolg hiervan leidt conformeren tot een versterking van deze ongeschreven regels, waardoor een cyclisch proces ontstaat waarin de groepsnormen continu worden bevestigd en versterkt door het gedrag van haar leden.
Het begrijpen van deze dynamiek is essentieel voor het beheersen van groepsprocessen en het bevorderen van een gezonde groepscultuur. Door bewust te zijn van de invloed van ongeschreven regels, groepsdruk en conformiteit, kunnen leidinggevenden en teamleden werken aan het creëren van een omgeving waarin positieve invloeden worden gemaximaliseerd en de negatieve effecten van deze sociale krachten worden geminimaliseerd.
Negatieve effecten ombuigen
Het effectief ombuigen van de negatieve effecten van ongeschreven regels en groepsdruk vereist continue inspanning en betrokkenheid van zowel leiderschap als teamleden. Door een cultuur te cultiveren die zowel de individuele autonomie respecteert als de collectieve doelen ondersteunt, kunnen organisaties een omgeving creëren waarin gewenst gedrag natuurlijk ontstaat en bloeit.
Hoe pak je dit aan?
Het begint met het creëren van bewustzijn. Moedig open gesprekken aan over de bestaande ongeschreven regels en hoe deze de groepsdynamiek beïnvloeden. Dit kan helpen om impliciete normen te identificeren en te heroverwegen. Organiseer trainingen en workshops over groepsdynamiek, inclusiviteit en de impact van groepsdruk, om een gemeenschappelijk begrip en bewustzijn te creëren.
Benadruk het belang van individuele perspectieven en creativiteit. Moedig teamleden aan om hun unieke ideeën en oplossingen te delen. Creëer veilige ruimtes. Zorg voor omgevingen waarin alle leden zich vrij voelen om afwijkende meningen te uiten zonder angst voor negatieve repercussies.
Stimuleer kritisch denken, bijvoorbeeld door training en middelen aan te bieden die kritisch denken en probleemoplossende vaardigheden ontwikkelen, waardoor teamleden minder geneigd zijn blindelings te conformeren. En geef teamleden meer autonomie in hun werk en besluitvormingsprocessen, wat het vertrouwen in eigen oordeel en weerstand tegen ongerechtvaardigde groepsdruk kan vergroten.
En dit advies kan in deze tijd niet ontbreken: bevorder diversiteit en inclusie. Streef naar diversiteit in teamsamenstelling om een breed scala aan perspectieven en ervaringen te waarborgen, wat de neiging tot conformiteit kan verminderen en de creativiteit kan verhogen. En werk actief aan het creëren van een inclusieve cultuur waarin iedereen zich gewaardeerd en gerespecteerd voelt, wat de negatieve impact van groepsdruk kan verminderen.
Bronnen
- Remmerswaal, J. (2013). Handboek groepsdynamica. Uitgeverij Boom/Nelissen.
- Figee, A., & van Rijn, L. (2017). Ongeschreven regels. Firijn.
- Scott-Morgan, P. (1995). De ongeschreven regels van het spel. Boekwerk.
- Onderwijskennis. (2022, 22 maart). De roep van de groep: groepsdynamiek, welbevinden en leren. Geraadpleegd op https://www.onderwijskennis.nl/kennisbank/de-roep-van-de-groep-groepsdynamiek-welbevinden-en-leren
- De Meulder, T., & De Groot, T. (2023). Groepsdynamiek in het onderwijs: Spelen met gedrag. THEMA.
- Redactie Boom Management. (2017, 17 februari). Cultuurverandering: Herschrijven van de ongeschreven regels. Boom Management. https://boommanagement.nl/artikel/herschrijven-van-de-ongeschreven-regels/
- Zoeteweij, S. (2016, 27 oktober). Geschreven én ongeschreven regels voor ‘good governance’. ManagementSite. https://www.managementsite.nl/good-governance-geschreven-en-ongeschreven-regels
- Figee, A., & van Rijn, L. (2015, 10 maart). Weg met de ongeschreven regels, deel II. ManagementSite. https://www.managementsite.nl/ongeschreven-regels-onderstroom
Voor een professionele (door)ontwikkeling en aanpak
Gert Jan Schop
Met adviseren, opleiden, trainen en coachen helpt Gert Jan professionals, teams en organisaties naar een next level om daarmee hun doelen te realiseren. Bedrijfskunde Opleiding Utrecht De meest flexibele opleidingen voor de werkende professional: Post-hbo-Bedrijfskunde | Projectmanagement | Bedrijfskunde in de Zorg | Technische Bedrijfskunde Bizz-Publishing Geverifieerde content door senior-professionals:
De regels en de rek
In ‘De regels en de rek’ verkent Boukje Keijzer de fijne balans tussen het naleven van regels en het bieden van flexibiliteit binnen organisaties. Het boek duikt diep in de manier waarop bedrijven kunnen navigeren door complexe regelgevingen zonder de innovatie en persoonlijke autonomie van werknemers te belemmeren. Keijzer gebruikt
Handboek groepsdynamica
Het boek ‘Handboek groepsdynamica’ is een uitgebreid naslagwerk dat zich richt op de complexe wereld van groepsprocessen en -dynamiek. Het boek is een grondige inleiding tot zowel de theoretische onderbouwingen als de praktische toepassingen van groepsdynamica. Remmerswaal bespreekt een breed scala aan onderwerpen, waaronder de vorming van groepen, de verschillende
Ongeschreven regels
Annemieke Figee en Leonie van Rijn nemen de lezer mee op een verhelderende reis door de verborgen dynamieken van teamgedrag in hun boek over ‘Ongeschreven Regels’. Dit werk duikt diep in de subtiele, maar krachtige, informele normen die bepalen hoe individuen binnen teams en organisaties met elkaar omgaan, beslissingen nemen,
De ongeschreven regels van het spel
‘De ongeschreven regels van het spel’ van Peter Scott-Morgan biedt een blik op de verborgen machtsdynamieken binnen organisaties. Door middel van grondige analyse en boeiende case studies, onthult Scott-Morgan hoe ongeschreven regels het gedrag van medewerkers sturen, vaak met meer gezag dan de officiële regels en beleidslijnen. Dit boek, gepubliceerd
Asch-experiment
Het Asch-experiment, uitgevoerd door de Poolse psycholoog Solomon Asch in de jaren 1950, is een beroemde studie in de sociale psychologie die de kracht van conformiteit binnen een groep onderzoekt. Het experiment toonde aan hoe sociale druk van de meerderheid ertoe kan leiden dat individuen een duidelijk incorrect antwoord accepteren
Met ongeschreven regels kun je belemmeringen voor leren en veranderen wegnemen
In dit artikel wordt besproken hoe ongeschreven regels in organisaties van invloed kunnen zijn op leren en veranderen. Ongeschreven regels zijn regels die niet op papier staan, maar wel bepalen hoe mensen zich gedragen en hoe dingen in een organisatie worden gedaan. Johan Boudewijns heeft een methode ontwikkeld om deze
Ongeschreven regels onderzoek – Praktische handleiding
Het onderzoek is uitgevoerd door Marlies Ypma. De praktische handleiding over ongeschreven regels onderzoek biedt een diepgaande kijk op het belang en de uitvoering van onderzoek naar ongeschreven regels binnen organisaties. Het document begint met het definiëren van ongeschreven regels als impliciete normen en gedragspatronen die van invloed zijn op
Ongeschreven regels in werkplaats leren ontcijferen
Vrouwen denken niet zelden dat carrière maken een kwestie is van excelleren in het werk. Als je dan ook nog je gezond verstand gebruikt kan het niet meer stuk, zo menen ze. Een studie van Catalyst beweert dat de ongeschreven regels in de organisatie kennen en volgen minstens zo belangrijk
Scan ongeschreven regels
De scan ongeschreven regels is een zelfevaluatietool ontworpen om individuen en teams te helpen de ongeschreven regels binnen hun organisatie of afdeling te identificeren en te begrijpen. Deze scan kan inzicht bieden in hoe deze ongeschreven regels de werkomgeving, teamdynamiek en individuele prestaties beïnvloeden. Het doel van de scan is
Werkvormen rondom ongeschreven regels
Werkvorm: de ongeschreven regels ontcijferen Inleiding Deze werkvorm is ontworpen om teamleden te helpen ongeschreven regels binnen hun organisatie of team te identificeren en te bespreken. Het doel is om een open dialoog te creëren over normen en waarden die niet formeel zijn vastgelegd maar wel een grote invloed hebben
Reflectie ongeschreven regels
Deze reflectieopdracht helpt je bij het verkennen van de onzichtbare maar krachtige wereld van ongeschreven regels binnen jouw werkomgeving. Ongeschreven regels – de stille normen, verwachtingen en tradities die ons gedrag en interacties op de werkplek vormgeven – spelen een belangrijke rol in het definiëren van de cultuur en dynamiek
Verified content: alle content op deze website is grondig gecheckt op betrouwbaarheid. Ieder model is voorzien van een bondige uitleg, praktisch toepasbare tools en sjablonen of tips voor boeken en artikelen: managementmodellensite is dé site voor praktisch toepasbare informatie over modellen.