Curriculaire spinnenweb

De kern van een leerplan op microniveau (een lessenreeks of onderwijsprogramma) betreft doorgaans de doelen en inhouden van het leren. Echter, onderwijs en daarmee ook een lessenreeks behelst meer dan alleen de doelen en inhouden. Het curriculaire spinnenweb van Van den Akker (2003) visualiseert welke leerplanaspecten nog meer een belangrijke rol spelen. Zoals het spinnenweb laat zien vormt de ‘visie’ de kern. Alle andere leerplanaspecten zijn verbonden met deze visie en idealiter ook verbonden met elkaar. Elk van de leerplanaspecten is aan verandering onderhevig bij onderwijsontwikkeling. Wanneer er verandering optreedt in één van de aspecten, zal dat ook verandering in de andere aspecten teweegbrengen. Ter illustratie: Indien een school als visie leerlinggestuurd onderwijs nastreeft, dan zal de docentenrol meer verschuiven van kennisoverdrager, naar begeleider of coach. En de leeractiviteiten zullen minder door de docent maar meer door de leerling gestuurd worden. Wellicht zal de leerling ook meer keuzevrijheid krijgen in het tijdstip en de locatie waar wordt geleerd, et cetera.

Eén van de grootste uitdagingen bij het ontwerpen van onderwijs, is het creëren van een samenhangende les, lessenreeks of jaarprogramma. Met andere woorden, het ontwerp moet logisch in elkaar steken en een passend geheel vormen. Welke consequenties hebben de gekozen leerdoelen en leerinhouden, voor bijvoorbeeld de leeractiviteiten? En wat betekenen deze doelen en inhouden voor de beoordeling; wat en hoe wordt er beoordeeld? En wat betekent het voor de tijd en plaats waar leerlingen leren? Voor het creëren van zo’n samenhangend ontwerp, kan het curriculaire spinnenweb ondersteuning bieden.

Elk leerplanaspect van het curriculaire spinnenweb werpt een eigen kernvraag op met betrekking tot het onderwijzen en leren van leerlingen:

 

component:	kernvraag:
basisvisie	Waartoe leren de leerlingen?
leerdoelen	Waar leren zij voor?
leerinhouden	Wat leren ze?
leeractiviteiten	Hoe leren ze?
docentrollen	Hoe is de rol van de docent daarbij?
leerbronnen en leermiddelen	Waarmee leren de leerlingen?
leerlinggroepering	Met wie leren zij?
plaats	Waar leren ze?
tijd	Wanneer leren ze?
beoordeling	Hoe wordt hun leren en de opbrengst daarvan getoetst?

 

Met de beantwoording van deze kernvragen, krijgt ieder onderwijsontwerp, van micro- tot macroniveau, invulling. Als het gaat om het ontwikkelen van een les(senreeks) (microniveau), zijn de bovenstaande kernvragen als volgt te specificeren:

 

basisvisie	Wat is het motief voor deze les(senreeks)? Vanuit welke vakontwikkelingen of pedagogisch-didactische visie is de les(senreeks) opgezet?
leerdoelen	Wat moet er met de opdracht of les worden bereikt? Wat kunnen leerlingen na de opdracht of les wat hun nu niet nog niet (voldoende) lukt? Wat kan of moet er aan het eind van de opdracht of les worden getoetst?
leerinhouden	Wat leren leerlingen van de les(senreeks)? Gaat het om vakinhouden, om (vak)vaardigheden of attitudes?
leeractiviteiten	Hoe leren en werken de leerlingen gedurende de opdracht of les? Welk gedrag of welke activiteiten laten zij zien?
docentrollen	Wat is de rol van de docent bij de les(senreeks)? En die van eventuele anderen (bijvoorbeeld toa’s, mentoren)?
leerbronnen en leermiddelen	Welke middelen heb je nodig voor je les(senreeks) ? In welke vorm: digitaal (elo?), papier?
groeperingsvorm	Leren leerlingen in groepjes? Hoe groot is de totale groep leerlingen?En de groepjes? Hoe en door wie is de groep samengesteld? En de groepjes?
tijd	Wanneer vindt de les(senreeks) plaats? Hoeveel tijd beslaat de les(senreeks)? Wat betekent dit voor de inroostering en de planning?
plaats	Waar leren de leerlingen gedurende de les(senreeks)? Binnen of ook buiten de school? Indien ook op school: in welke lokalen?
beoordeling	Hoe wordt getoetst wat de leerlingen hebben geleerd? Schriftelijk, mondeling, via een onderzoeks- of ontwerpopdracht, een practicumtoets, een presentatie?

 

Voor een volledig onderwijsontwerp moet elk van deze leerplanaspecten worden ingekleurd. Deze inkleuringen dienen met elkaar te harmoniëren, ze mogen in ieder geval niet tegenstrijdig zijn met elkaar. Dus: passen de gekozen leerdoelen daadwerkelijk bij de geformuleerde basisvisie? En sluiten de gekozen leerinhouden aan bij de leerdoelen? Passen de gekozen leermaterialen bij de leerinhouden? Et cetera.

Bronnen

Akker, van den, J., & Thijs, A. (2009). Leerplan in ontwikkeling. Enschede: SLO.

Akker, J. van den (2003). Curriculum perspectives: an introduction. In J. van den Akker, W. Kuiper & U. Hameyer (eds.), Curriculum Landscapes and Trends, (pp. 1-10). Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.

 

Meer weten? Download ‘leerplan in ontwikkeling’ van Van den Akker

Meer weten? Wij selecteerden de volgende boeken voor jou.

 

On 30 November 2013   /   Leren, gedrag en motivatie