Werken met causale diagrammen



Causale diagrammen kunnen helpen om effectief om te gaan met complexe vraagstukken. Inmiddels is helder dat participatie van betrokkenen bij het maken en toepassen van dit soort diagrammen nodig is om effectief te zijn en krijgt het interactief werken ermee ook aandacht. Je leert namelijk minder van het lezen dan van het maken van een causaal diagram. En ook toepassing van verworven inzichten of versnelling van besluitvorming verlangen interactief werken met diagrammen.

Systeemdenken is een containerbegrip voor een brede waaier aan stromingen, concepten en instrumenten gegroeid vanaf de jaren veertig. Ze hebben gemeenschappelijk dat er niet alleen naar delen, maar ook naar gehelen wordt gekeken om te begrijpen hoe systemen zich gedragen en dat er gekeken wordt naar interdependenties tussen factoren, krachten en dergelijke. Ze beschouwen de werkelijkheid daartoe allemaal een beetje vanuit een helicopterview.

Hoe werkt het?

Het begint met drie fasen om een diagram te conceptualiseren. Drie fasen om conceptualisering kwalitatief goed uit te voeren:

Afbakening en prediagnose

Definieer wat het vraagstuk of probleem is dat in kaart moet worden gebracht. Wat is de systeemgrens waarbinnen dit speelt en onderzocht wordt. Afbakenen welk probleem je onderzoekt en wie de probleemhebbers zijn, is soms al lastig op zich.

Diagnosticeren

Diagnosticeren gaat om het meervoudig kijken naar het vraagstuk. Meervoudig kijken is een principe dat ervoor moet zorgen dat belangrijke invloedsfactoren niet worden gemist, ook al vallen die buiten de dominante blikvelden van de betrokkenen. Zonder die factoren kunnen allerlei relevante feedbackmechanismen onzichtbaar blijven in het diagram. Diagnose vraagt uitstel van oordeel en een openheid naar de veelvormigheid en gelaagdheid van een complex vraagstuk.

Modelleren

Bij modelleren gaat het om het maken van het causale diagram zelf. Essentieel is hier het wegen en op waarde schatten van deze hypothesen, ze toetsen aan data en aan intuïtie, en daarop doorbouwen met causale consequenties.

Deze drie fase volstaan voor modelbouw, maar het werken met causale diagrammen houdt er vaak niet op. Modelvorming kan leiden tot testen en beproeven. Dit kan tot doel hebben om het model nog robuuster te maken met behulp van computersimulaties of evaluaties. Men wilde daar meer analytische scherpte en zekerheid vergaren. Op basis van deze inzichten kan men tot actieplanning komen. Dit heeft tot doel om hefboomeffecten te formuleren. Dit is een charmante potentie die in het systeemdenken is ingebakken: het vermogen om, als je de juiste factoren bespeelt, met zo min mogelijk inspanning zo veel mogelijk bereiken. Op basis van verworven inzichten kan met interveniëren.

Dit kan variëren van experimenteren in en tijden eigen werk tot collectieve planmatige implementatie van verandering.

Bronnen

  • Boonstra, J., et al, Interveniëren en veranderen, Kluwer, Amsterdam, 2006, pag. 197-202,
  • Vermaak, J. G., Interactief werken met causale diagrammen, MO (3/4), 2006
Voorbeeld op 'Praktijkcase veranderen' - klik hier
Meer weten? Wij selecteerden de volgende boeken voor jou.

Meer dan de som der delen

Meer dan de som der delen geeft een overzicht van de belangrijkste systeemdenkers over organiseren en veranderen. In tien delen staat telkens een andere systeembenadering centraal. Daarbinnen belichten de veertig auteurs een grondlegger, theorie of methode en verbinden die met hun eigen professionele praktijk. De delen en hoofdstukken laten zich

Posted in Verandermanagement | Tagged | Comments Off on Meer dan de som der delen

Interveniëren en veranderen

Het boek ‘Interveniëren en Veranderen: Zoeken naar betekenis in interacties’ is geschreven door Boonstra, De Caluwé en andere deskundigen op het gebied van verandermanagement. Het boek biedt een diepgaand inzicht in de complexiteit van veranderprocessen en reikt handvatten aan voor effectieve interventies in organisaties. De auteurs beginnen met het introduceren

Posted in Leiderschap en management, Organisatie-ontwikkeling, Verandermanagement | Tagged , , , , , , , | Comments Off on Interveniëren en veranderen

Aanvullende artikelen

Vijf stappen om een causaal diagram te maken

Causale diagrammen kunnen helpen je om te gaan met complexe vraagstukken. Zulke vraagstukken zijn vaak niet eenduidig: ze bestaan uit veel aspecten die met elkaar te maken hebben. Daardoor zijn ze niet zo eenvoudig te doorgronden, laat staan te hanteren. Met causale diagrammen breng je de dynamiek achter zo’n vraagstuk

Posted in Verandermanagement | Tagged | Comments Off on Vijf stappen om een causaal diagram te maken

Interactief werken met causale diagrammen

Causale diagrammen kunnen helpen om effectief om te gaan met complexe vraagstukken. Er is tot de jaren zeventig vooral geschreven over de techniek van dat soort diagrammen. Inmiddels is helder dat participatie van betrokkenen bij het maken en toepassen van dit soort diagrammen nodig is om effectief te zijn en

Posted in Verandermanagement | Tagged | Comments Off on Interactief werken met causale diagrammen

Betekenis geven aan een causaal diagram

Het artikel behandelt de ‘techniek’ van het maken een causaal diagram. Het behandelt die techniek in het kader van het zoeken naar de ‘angel’ van een hardnekkig verandervraagstuk. Er falen aanzienlijk meer veranderingen dan dat er slagen. Bij evaluaties van en advisering over moeizame verandertrajecten blijkt dat veranderaars vaak te

Posted in Verandermanagement | Tagged | Comments Off on Betekenis geven aan een causaal diagram

Voorbeeld causaal diagram

Een mooi voorbeeld van een causaal diagram (met bijbehorend artikel) vinden we op Managementimpact.nl. Laten we eens kijken of we het causale diagram kunnen lezen. Oorzaak-gevolg-relatie De factor dat het ‘management stuurt op snelle (ad-hoc) oplossingen (onder tijdsdruk)’ heeft tot gevolg (oorzaak-gevolg-relatie) dat ‘ervaringen van gebruikers niet worden gedeeld’ en er

Posted in Miscellaneous | Tagged | Comments Off on Voorbeeld causaal diagram
Tools om zelf toe te passen

Zelf een causaal diagram maken

Om zelf een causaal diagram te maken, hebben we een aantal tips. 1. Post-it’s Zeker wanneer je samenwerkt met een aantal andere mensen is het beste advies om met post-it’s op een muur te werken. Heel klassiek, maar nog steeds buitengewoon effectief. 2. Whitebord Wil je digitaal werken met post-it’s

Posted in Verandermanagement | Tagged | Comments Off on Zelf een causaal diagram maken