De vijf manieren van denken over veranderen worden door De Caluwé getypeerd door kleuren.
Bij geeldrukdenkers wordt verondersteld dat mensen pas zullen veranderen als je rekening houdt met hun eigen belang of als je ze tot bepaalde opvattingen kunt verleiden of dwingen.
Het bijeenbrengen van meningen of standpunten en het vormen van coalities of machtsblokken zijn favoriete manieren van doen in dit soort veranderingstrajecten. Deze manier past heel sterk in veranderingstrajecten waar complexe doelen of effecten moeten worden gesteld of bereikt en aarbij meerdere personen of partijen zijn betrokken.
Bij blauwdrukdenkers wordt verondersteld dat mensen of dingen zullen veranderen als je van tevoren een duidelijk gespecificeerd resultaat vastlegt, alle stappen minutieus plant en zowel het resultaat als de weg ernaartoe goed beheerst. De projectaanpak is een uitingsvorm van deze manier van denken. Voor veranderingstrajecten waarbij resultaat en weg goed zijn te omschrijven en te voorspellen is dit een favoriete aanpak.
Bij rooddrukdenkers wordt ervan uitgegaan dat mensen en organisaties zullen veranderen als je de juiste HRM-instrumenten inzet en je deze op een goede manier gebruikt. Mensen veranderen, met andere woorden, als je ze beloont (door salaris, promotie, bonus, goede beoordeling) of ‘ straft’ (door demotie, slechte beoordeling).
Bij groendrukdenkers liggen veranderen en leren als begrippen dicht tegen elkaar aan. Mensen veranderen als ze gemotiveerd zijn om te leren, als ze in leersituaties worden gebracht en als hen effectieve wegen worden aangereikt om andere manier van doen te leren.
Bij witdrukdenkers is het beeld dat alles (autonoom, als vanzelf) in verandering is. Panta rhei: alles stroomt. Waar energie zit, veranderen er dingen. Complexiteit wordt als verrijkend, niet als verstorend opgevat. Beïnvloeden van de dynamiek is een favoriete aanpak. Het gaat meer om verandering mogelijk maken, te zoeken naar de kiemen voor vernieuwing en creativiteit, dan om te sturen of te richten. Zingeving is sturend.
De Caluwé noemt geel en blauw ‘oorlogskleuren’ en rood, groen en wit ‘vredeskleuren’.
Het kleurendenken kent de volgende toepassingsmogelijkheden:
- Mensen en situaties zijn er mee te typeren,
- Met de kleuren kan men een diagnose stellen en kan tevens een aanpak met bijbehorende ingrepen (interventies) worden ontworpen,
- Mensen kunnen zichzelf ermee typeren (in termen van eigen denkkaders, voorkeursaanpak, ‘blinde vlekken’ en competenties).
Voor managers en adviseurs is het dan van belang na te gaan wat in een bepaalde situatie moet gebeuren, welke interventiekleur is gewenst en vooral ook of men dit dan zelf kan doen of juist moet besluiten dit juist niet te doen. In elke kleur is het antwoord anders. Enerzijds gaat het daarbij om waar je sterk in bent, maar anderzijds vooral ook waar je in gelooft. Geloofwaardigheid en effectvol handelen vereist dat probleem, situatievereisten, mensen en benaderingswijzen en eigen aanpak en bekwaamheden bij elkaar passen.
Soms zijn kleuren ook gecamoufleerd door een anderkleurig taalsausje. Je ziet dan zelfsturende teams (functioneel wit?) als eufemisme voor bazen die verantwoordelijkheden willen dumpen om groepen er later op af te rekenen (disfunctioneel blauw?). Daar liggen misschien ook wel de grootste risico’s voor witte en groene benaderingen: dat ze wel in woorden worden beleden, maar niet in daden tot uiting komen.
Rest nog op te merken dat iedere kleur ook zijn eigen valkuilen kent, zoals weergegeven in onderstaande tabel:
| Kleur | Valkuilen |
| geel |
|
| blauw |
|
| rood |
|
| groen |
|
| wit |
|
Tabel: valkuilen per kleur
Bronnen: Keuning, D., et al, Management & Organisatie, Wolters-Noordhoff, Groningen/Houten, 2004, pag. 436-438, Vermaak, H., Veranderkunde in zeven vragen, Holland Management Review (84), 2002, Vermaak, H., Kleurendenken; themameeting digitale werkvloer, handout 16 november 2006.
De bovenstaande slidesharepresentatie is downloadable als powerpointpresentatie. Klik op de automatische downloadlink.
download powerpointpresentatie: kleurenmodel De Caluwé
De vijf verschillende kleuren staan voor wijze waarop veranderingen worden ervaren en de favoriete manier waarin men in de veranderingen deelneemt.
De vijf kleuren kunnen worden gerelateerd aan theorieën van andere onderzoekers.
Zo is het groendrukdenken sterk verwant aan de action-learning-theorieën, de PDCA-cyclus van Deming en Kolb’s leercyclus.
Het witdrukdenken is gebaseerd op “panta rhei” (= alles stroomt).
Het geeldrukdenken gaat uit van machtsdenken en baseert zich op denkbeelden van o.a. Morgan (1986) die de politieke metafoor van organisaties benoemt als een plek waar belangen, macht en conflicten een dominante rol spelen.
Ook het blauwdrukdenken is schatplichtig aan Morgan (1986), die evenals Mintzberg (1998), een organisatie als machinemetafoor benoemde.
Het rooddrukdenken geeft aansluiting met de X/Y-theorie van McGregor (1960). Beloon (waardeer) de Y-mens en bestraf (controleer) de X-mens. Ook Maslow (1976) in zijn behoeftetheorie laat groei/verandering zien, nadat behoeftes zijn ingevuld (beloond).
Meer weten? Wij selecteerden de volgende boeken voor jou.
Werken met leren veranderen
‘Leren Veranderen’ (De Caluwé & Vermaak) is al bijna twintig jaar zowel een standaardwerk als een bestseller over veranderkunde. Ter aanvulling en verdieping van dat handboek is er nu een werkboek met allerlei werkvormen. Die zijn geschreven en getoetst door praktijkmensen. Het werkboek biedt elke veranderaar materiaal om krachtiger met
Leren veranderen
‘Leren veranderen’ is het geheel herschreven handboek van Léon de Caluwé en Hans Vermaak. Sinds zij in 1999 de eerste versie publiceerden, is het boek populair geworden. Het is een stabiele bestseller op het gebied van veranderkunde in Nederland. Het wordt gebruikt door managers, adviseurs en andere veranderaars en is
Interveniëren en veranderen
Dit is een boek met een vernieuwende inhoud op het gebied van interveniëren en veranderen. Het geeft een overzicht van de nieuwste interventies die gericht zijn op betekenis geven en interactie. Al deze interventies stammen uit een sociaalinterpretatief perspectief, waarin mensen met elkaar situaties duiden, visies en betekenis ontwikkelen,
Aanvullende artikelen
Beter een blauwtje lopen dan een groentje blijven
Organisaties veranderen, echter niet allemaal op dezelfde manier. In dit artikel wordt door middel van een conceptuele verkenning een poging gedaan om inzicht te geven in de kenmerken van veranderstrategieën van organisaties aan de hand van de manier waarop deze organisaties omgaan met complexiteit. Lees het hele artikel en download
De balans tussen sturing en zelfsturing
Grootschalige organisatorische veranderprocessen zijn aan de orde van de dag, ook in Nederland. Vaak gaat het daarbij om strategische transformaties, inclusief herstructurering. Uit recent onderzoek – ruim honderd uitvoerige gesprekken met Nederlandse topmanagers – blijkt, verrassend genoeg, dat rationele uitgangspunten en welhaast Tayloriaanse top-downaansturing daarbij nog steeds overheersen. Toch geven
The colors of change revisited
Het kleurenmodel van De Caluwé en Vermaak is een overzicht van veranderparadigma’s, twee decennia geleden gemaakt en vervolgens intensief gebruikt, getest, verfijnd, gedeeld en uitgewerkt door zowel praktijkmensen als academici. In dit artikel wordt de kleurentheorie gepresenteerd zoals het nu is, zoals het nu een plaats heeft in de
Het creëren van een kleurrijk verandermodel
Casestudy naar theorieontwikkeling Hans Vermaak en Léon de Caluwé Dit artikel beschrijft hoe de auteurs bijna twintig jaar geleden een metatheorie over verandering het licht deden zien – de kleurentheorie – en hoe deze zich in de loop van de tijd ontwikkelde. In hun terugblik, aan de hand van
Empirische data uit de kleurentest
De kleurentest wordt al bijna vijftien jaar gebruikt. Hij is ontwikkeld via een aantal versies, in de vorm van een puntentest. De laatste versie vind je hier. De kleurentest is een valide en betrouwbaar instrument, dat ondertussen goed is onderbouwd. De kleurentest is een zogenoemde ‘forced choice’-test. Voor elke
Je kunt de kleuren (niet) overstijgen
De namen van Léon en mij zullen voor de buitenwereld altijd verbonden blijven, vooral door het handboek Leren Veranderen (1999, 2006, 2015). Het kleurendenken springt daarin het meest in het oog. Toch ontstaat zoiets vanuit een onderstroom van gedeelde opvatingen: dat ons vak een ambacht is waarin oefening kunst
Denken over veranderen in vijf kleuren
Het woord veranderen is te typeren als een containerbegrip. Als je op zoek gaat naar de achterliggende waarden en betekenissen van het woord kom je een scala van begrippen tegen. Het woord veranderen wordt bijvoorbeeld gebruikt om de gewenste uitkomst te omschrijven (het doel, product, resultaat, effect); wat klaar
Strategieën voor veranderen
De opdracht om een veranderstrategie te kiezen, verlangt wel het nodige van een veranderaar. Onder veranderaars verstaan we iedereen die ongeacht zijn of haar formele positie verantwoordelijkheid pakt om een verandering zo goed mogelijk gestalte te geven. En daar dus ook het nodige huiswerk bij doet. Het kiezen van
Verandermanagement in geuren en kleuren
Vaak wordt tegenwoordig gezegd dat veel initiatieven om een verandering in een organisatie te bewerkstelligen op een jammerlijke mislukking uitlopen. De les hieruit is dat leidinggevenden die opdrachten geven tot dergelijke veranderingsprocessen er goed aan doen een verandering beter te doordenken. En er moet ook een betere interactie komen
Veranderen in kleuren
Auteur: Léon de Caluwé In dit hoofdstuk wordt de zogenaamde kleurentheorie beschreven: de ontstaansgeschiedenis, de achterliggende denkbeelden, de toepassingen, enige theoretische verdieping en enige empirie. Er is al veel over deze theorie geschreven en hij is heel populair in binnen- en buitenland. Dit artikel vat die theorie nog eens
Tools om zelf toe te passen
Kleuren-app
De kleurentest is gebaseerd op het denken over veranderen in kleuren, ontwikkeld door Léon de Caluwé en Hans Vermaak. Naast dat je ermee op je eigen stijl kan reflecteren, helpt het kleurendenken veranderingen te begrijpen, te ontwerpen en te bespreken. De kleurenapp is speciaal ontwikkeld om eenvoudiger te kleurentest
Kleurentest
Leon De Caluwé en Hans Vermaak hebben een kleurenmodel ontwikkeld waarmee het mogelijk wordt op een logische wijze met elkaar in dialoog te gaan over verandermanagement. De test kan worden gebruikt om jezelf en je collega’s te typeren, het team of de organisatie te typeren en het veranderproces een
Voor een professionele (door)ontwikkeling en aanpak
Gert Jan Schop
Gert Jan helpt professionals, teams en organisaties naar een next level om daarmee hun (strategische doelen te realiseren door adviseren, trainen en coachen. Zijn expertise strategie-ontwikkeling ★ strategie-implementatie ★ verandermanagement ★ leren & ontwikkelen ★ MD-trajecten ★ projectmanagement ★ bedrijfsvoering ★ resultaten realiseren ★ performance ★ prestatiemanagement ★ executive coaching
Links
Het kleurendenken op de Twynstra Gudde-kennisbank
Veranderen in vijf kleuren op ManagementSite
Het psychologisch effect van kleuren
Onderdeel organisatieanalyse - klik hier
Onderdeel opleiding Middle Management - klik hierVoorbeeld op 'Praktijkcase veranderen' - klik hier